Róża jest chorobą skóry i tkanki podskórnej wywołaną przez paciorkowce. Bakterie wnikają do organizmu przez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową i powodują zapalenie, najczęściej na kończynach dolnych lub twarzy. Skóra jest żywoczerwona, błyszcząca, obrzęknięta, wyraźnie odgraniczona od skóry zdrowej, bolesna. Leczenie polega na przyjmowaniu antybiotyków. Czym jest róża i jakie są jej przyczyny? Róża jest ostrym stanem zapalnym skóry i tkanki podskórnej. Jest to choroba zakaźna spowodowana przez paciorkowce grupy A – głównie Streptococcus pyogenes, niekiedy paciorkowce z grup C i G. Źródłem zakażenia jest człowiek. W organizmie ludzkim paciorkowce najczęściej występują w jamie nosowo-gardłowej i w okolicy odbytu. Mogą znajdować się także na przedmiotach. Do zakażenia dochodzi przez kontakt bezpośredni z nosicielami lub osobami chorymi. Bakterie wnikają do organizmu przez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową. Zakażenie szerzy się naczyniami chłonnymi. Nieuszkodzone powłoki skórne stanowią naturalną barierę dla bakterii. Bariera ta może być upośledzona, np. wskutek urazu mechanicznego (czasami wystarczy niewielkie otarcie, które może pozostać niezauważone), po ugryzieniu lub użądleniu przez owada, w wyniku zaburzeń krążenia żylnego lub chłonnego (przewlekła niewydolność żylna, obrzęk limfatyczny, żylakowe owrzodzenia podudzi). Bakterie mogą się także przedostać do skóry z wewnątrzustrojowych ognisk zakaźnych. Osobami predysponowanymi do zachorowania są osoby w starszym wieku, dzieci i noworodki. Czynnikami ryzyka zachorowania są: przewlekły obrzęk kończyny (np. obrzęk limfatyczny kończyny górnej u kobiet po mastektomii), przebyta zakrzepica żył głębokich, owrzodzenia żylakowe podudzi, stan po operacji żylaków lub po pobraniu żyły do pomostowania aortalno-wieńcowego, cukrzyca, dożylne przyjmowanie narkotyków, zapalne choroby skóry ze świądem, grzybica stóp, zaniedbania higieniczne. Okres wylęgania wynosi 1–4 dni. Jak często występuje róża? Róża jest stosunkowo często występującą chorobą. Zgodnie z danymi epidemiologicznymi w Polsce w 2013 r. odnotowano 5242 zachorowania na różę, w tym 44,8% przypadków związanych z pobytem w szpitalu. Róża – objawy Róża jest chorobą zapalną skóry i tkanki podskórnej o nagłym początku i szybkim przebiegu. Główne objawy róży to zmiany skórne. Najczęstsza lokalizacja róży to podudzie (>80% przypadków), twarz oraz u kobiet po usunięciu piersi z powodu nowotworu kończyna górna. Skóra jest żywoczerwona, błyszcząca, obrzęknięta, wyraźnie odgraniczona od skóry zdrowej, bolesna przy dotyku, cieplejsza. Niekiedy zarówno w obrębie skóry zmienionej zapalnie, jak i na obrzeżu nacieku występują drobne wybroczyny. Mogą pojawić się też linijne zaczerwienienia skóry wzdłuż przebiegu naczyń chłonnych zmienionych zapalnie („smugi”, „pręgi”). Węzły chłonne położone najbliżej miejsca zakażenia mogą być powiększone i bolesne przy dotyku (np. w róży kończyny dolnej – węzły pachwinowe). Naciekowi zapalnemu towarzyszą obrzęki, ponieważ paciorkowce rozsiewają się naczyniami chłonnymi. Oprócz zmian skórnych, chorobie często towarzyszą objawy ogólne: dreszcze, wysoka gorączka do 40–41°C, złe samopoczucie. Dochodzi do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych. Choroba nie pozostawia odporności na zakażenie, toteż często nawraca, zwłaszcza u osób predysponowanych. Powikłana róża może powodować poważne zaburzenia ogólnoustrojowe. W zależności od obrazu zmian skórnych, wyróżniamy różne postacie kliniczne róży: różę pęcherzową – pojawiają się pęcherze wypełnione jasną, surowiczą treścią; ustępuje bez pozostawienia blizn różę krwotoczną – występują krwawe wylewy do tkanek; ustępuje bez pozostawienia blizn różę zgorzelinową – ciężka postać z powstaniem obszarów martwicy; po przebyciu tej postaci choroby najczęściej pozostają blizny różę pełzającą lub wędrującą – gdy zakażenie szerzy się drogami naczyń limfatycznych w postaci wypustek, czasami objawy choroby mogą pojawiać się też w odległych od siebie miejscach, np. na drugiej stopie albo dłoni różę nawrotową – najczęściej daje powikłania w postaci słoniowacizny kończyn spowodowanej zaburzeniami odpływu chłonki. W badaniu lekarz może stwierdzić podwyższoną temperaturę ciała oraz charakterystyczne zmiany skórne. Co robić w przypadku wystąpienia objawów róży? Przy podejrzeniu róży należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, celem ustalenia dalszego postępowania. W zależności od stanu ogólnego pacjenta i chorób współistniejących lekarz może zadecydować o włączeniu leczenia w warunkach domowych lub skierować pacjenta do leczenia szpitalnego. Rozpoznanie róży Zazwyczaj do ustalenia rozpoznania i włączenia leczenia wystarczają zgłaszane przez pacjenta dolegliwości oraz nieprawidłowości stwierdzane w badaniu fizykalnym. Lekarz może posiłkować się badaniami laboratoryjnymi: morfologią krwi, w której można zaobserwować leukocytozę, w rozmazie krwi przeważają neutrofile, podwyższone wartości CRP, podwyższone miano antystreptolizyny O (ASO). W niektórych wypadkach wskazane jest wykonanie USG kończyn dolnych metodą Dopplera w celu wykluczenia zakrzepicy żył kończyn dolnych. Róża - leczenie ambulatoryjne i domowe W leczeniu róży niezbędne jest zastosowanie antybiotykoterapii. W postaci łagodnej leczenie odbywa się w warunkach domowych antybiotykiem w formie doustnej. Natomiast w ciężkiej postaci zakażenia wskazana jest hospitalizacja i zastosowanie antybiotyków w formie dożylnej. Z reguły stosuje się antybiotyki z grupy penicylin lub ich pochodne. Poprawa po zastosowanym leczeniu zazwyczaj jest szybka, czasami już na drugi dzień dolegliwości stają się mniejsze. Jednak czasami na efekty leczenia należy poczekać ponad tydzień, dlatego bezwzględnie należy przestrzegać zaleceń lekarskich i nie przerywać na własną rękę antybiotykoterapii. Stosowanie antybiotyków trwa różnie długo. Jeżeli stan chorego leczonego w warunkach ambulatoryjnych ulegnie pogorszeniu, należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza, gdyż może być konieczna hospitalizacja. W celu zmniejszenia objawów choroby stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe: paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. W leczeniu wspomagającym miejscowo można stosować okłady chłodzące (np. z jałowego 0,9% roztworu NaCl), nie stosować opatrunków uciskowych, a w przypadku róży na kończynie – uniesienie kończyny w celu zmniejszenia obrzęku. Niekiedy lekarz może zalecić leki moczopędne w celu zmniejszenia obrzęków oraz leki poprawiające krążenie. Po leczeniu róży podaje się czasami profilaktycznie leki przeciwzakrzepowe. Zastosowanie odpowiedniego antybiotyku zazwyczaj zapewnia całkowite wyleczenie róży. Choroba zazwyczaj nie pozostawia powikłań. Niepowikłana i właściwie leczona róża kończy się wyzdrowieniem w ciągu 1–2 tyg. Czasem obserwuje się łuszczenie oraz miejscowe przebarwienia skóry. W przypadku róży na kończynie dolnej czasem utrzymuje się przewlekły obrzęk. Niemniej jednak, w przypadku ciężkiego przebiegu choroby może być konieczne leczenie w warunkach szpitalnych. W przypadku róży, po przebyciu choroby, organizm nie uodparnia się na ponowne zachorowanie. Skłonności do nawrotów są na tyle charakterystyczne, że rumień zazwyczaj pojawia się dokładnie w tych samych miejscach, co przy poprzednich zachorowaniach. Obecność toksyn paciorkowców prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia układu chłonnego, dlatego leczenie róży nawrotowej może wymagać nawet kilkumiesięcznej kuracji. W warunkach domowych po zakończeniu leczenia zazwyczaj lekarz zaleci wizytę kontrolną celem oceny skuteczności terapii i ewentualnych powikłań. Róża – profilaktyka Prawdopodobieństwo zachorowania na różę wzrasta wraz z osłabieniem odporności organizmu. Dotyczy to przede wszystkim osób w podeszłym wieku, chorych na cukrzycę, jak również osób, które są podatne na infekcje bakteryjne i wirusowe. Najprostszą metodą uniknięcia zachorowania na różę jest skuteczne leczenie wszelakich infekcji, szczególnie wywołanych przez paciorkowce, np. anginy. Ponadto należy dbać o ogólną odporność organizmu przez stosowanie urozmaiconej diety bogatej w owoce i warzywa, unikanie nałogów oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Istotną kwestią jest regularne wykonywanie badań kontrolnych stężenia cholesterolu, ciśnienia tętniczego oraz stężenia glukozy we krwi. Wyniki tych badań mogą pomóc zdiagnozować choroby układu sercowo-naczyniowego, które sprzyjają zachorowaniom na różę. Osoby z niewydolnością krążenia, szczególnie z żylakami oraz zaburzeniami odpływu chłonki, również stanowią grupę zagrożoną zwiększonym ryzykiem rozwoju róży. U takich osób nie należy lekceważyć nawet drobnych zmian skórnych, a przewlekłą niewydolność żylną i zakrzepicę w kończynach dolnych poddawać skutecznemu leczeniu. Nie ma szczepienia przeciwko róży. Nie ma też trwałej odporności po przechorowaniu róży.